جای خالی نمودار حساب ها در نظام مدیریت مالی کشور
به گزارش تاکسی مدرن، مدیر گروه بودجه مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه سازمان جهاد دانشگاهی تهران طی یادداشتی وجود نمودارهای حسابداری را حیاتی دانست.
به گزارش تاکسی مدرن به نقل از مهر آتوسا تقوی، مدیر گروه بودجه مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه سازمان جهاد دانشگاهی تهران در نوشتاری با مبحث «جای خالی نمودار حساب ها در نظام مدیریت مالی کشور»، با اشاره به اینکه بودجه، برنامه مالی دولت و سند نحوه اداره کشور است در ادامه بودجه را برآوردهای خوبی از رویدادهای مالی مختلف دانسته که دولت و بخش عمومی در آن دخیل هستند. وی در عین حال نمودار حساب ها را جزئی حیاتی از چارچوب مدیریت مالی عمومی ذکر و از مغفول ماندن نمودار حساب ها در سیستم مدیریت مالی کشور انتقاد کرده است.
این ابزار انواع حساب های در رابطه با دریافت ها و پرداخت های دولت به نهادهای مختلف را ثبت و ترسیم می کند. هدف نمودار حساب ها افزایش پاسخگویی نهادها در قبال اعتبار دریافتی برای انجام وظایف مشخص، کنترل و مدیریت بودجه به همراه عرضه گزارش های بودجه برمبنای نیاز سیاست گذاران و تحلیل گران، پژوهشگران و سایرین است.
در ادامه این نوشتار تاکید شده است: همین طور این ابزار بین حسابداری مالی و رویدادهای مختلف بودجه که در قالب طبقه بندی های مختلف بودجه گنجانده می شود، پیوند برقرار می کند. این کار در نمودار حساب ها با بوجودآوردن یک شناسه گذاری جامع، دقیق و یکپارچه به انجام می رسد. نمودار حساب ها به صورتی حیاتی ترین جز یا رکن اساسی یک سیستم مدیریت مالی با عملکرد خوب است که در بعضی کشورها مثل ایران مغفول مانده است.
تقوی در بخش دیگری از این نوشتار با مبحث طبقه بندی بودجه و نمودار حساب ها گفته است: بودجه برنامه مالی دولت و سند نحوه اداره کشور است. بدین جهت بودجه برآوردهای خوبی از رویدادهای مالی مختلف دارد که دولت و بخش عمومی در آن دخیل هستند. حجم زیاد این رویدادها لزوم داشتن یک طبقه بندی جامع و مناسب را مطرح می کند. همین طور برمبنای استاندارد آمارهای مالی دولت یکی از اهداف جانبی طبقه بندی رسیدن به نمودار حساب هاست. طبقه بندی های مرسوم و مد نظر ما طبقه بندی های سازمانی، منابع مالی، برنامه ای (بودجه ریزی مبتنی برعملکرد)، طبقه بندی وظیفه ای، اقتصادی و جغرافیایی هستند.
در ادامه این نوشتار با تاکید مجدد به حیاتی بودن نمودار حساب ها در قالب مدیریت مالی عمومی خاطرنشان شده است: این نمودار به روشی نظام مند و پایدار به طبقه بندی، ثبت و گزارشگری اطلاعات مربوط به برنامه های مالی، تراکنش ها و رویدادهای مالی کمک می نماید. در حقیقت نمودار حساب ها یک لیست سازمان یافته و شناسه گذاری شده از همه حساب های منحصربه فرد موجود در یک دفترکل حسابداری است که برای ثبت تراکنش ها استفاده می شود.
تقوی در ادامه تاکید کرده است: توجه کنید که تعریف نمودار حساب ها و استفاده آن در سیستم های دولت تحت تاثیر سنت های مختلف مدیریت مالی عمومی قرار دارد. کشورها راهکارهای متفاوتی را برای نشان دادن نیازهای اطلاعاتی دولت ها توسعه داده اند. در نتیجه راه کارهای پیاده سازی آن در بین کشورها متفاوت می باشد. دلیل دیگر این مساله این واقعیت است که هر کشور بسته به سنت اجرائی و قانونی خود، به سیستم هایی نیاز دارد تا کنترل ویژه و نیازهای اطلاعاتی را برای مدیریت بودجه دولت فراهم آورد. به هر حال، بر خلاف الزامات خاص هر کشور، برای وضع کردن قوانین اصولی جهت طراحی نمودار حساب ها به میزان کافی اشتراک بین آنها هست.
در بخش دیگری از این نوشتار با مبحث اهداف نمودار حساب ها آورده شده است: نمودار حساب ها که نقشی کلیدی در مدیریت مالی دولت، پاسخگویی و چارچوب های گزارش دهی مالی ایفا می کند، باید هفت هدف عمده کنتر ل، پاسخگویی، مدیریت بودجه، برنامه ریزی و مدیریت بودجه، اطلاعات مدیریت، گزارش دهی مالی پرکاربرد و گزارش دهی آمار شامل می شود.
هدف کنترل شامل کنترل اختصاص بودجه، کنترل ضمانت در طول سال، کنترل منبع تأمین مالی (مانند صندوق درآمد عمومی دولت)، کنترل مدیریت و سایر کنترل های وجوه امانی است. منظور از هدف پاسخگویی هم یعنی در یک سیستم خاص مدیریت مالی عمومی، دولت و مدیران سازمان های دولتی نسبت به مجلس و بخش عمومی در حوزه مسئولیت های قانونی خود پاسخگو نگاه داشته می شوند. همین طور در سطوح پائین تر مدیران سازمان های دولتی در حوزه مسئولیت های قانونی خود پاسخگو نگاه داشته می شوند. این پاسخ گویی با دنبال کردن معاملات مربوط به نهاد اجرائی خاص مثل استفاده از روش های ممیزی مناسب ایجاد می شود.
تقوی در ادامه این نوشتار درباره ی هدف مدیریت بودجه و برنامه ریزی و مدیریت بودجه توضیح داده است: این مورد شامل تنظیم کردن بودجه، اجرا و گزارش دهی آن و رصد کردن روزبه روز بودجه است. سیستم جامع حساب داری بودجه اعتبارات و استفاده آنها در هر مرحله ای از چرخه هزینه را پیگیری می کند. همین طور باید اعتبارات مجاز، تقسیم بندی در طول سال، تغییر در اختصاص ها را در طول سال پوشش دهد. ممکنست به ثبت برخی اطلاعات اضافی برای گزارش دهی بودجه مبتنی بر عملکرد نیاز باشد. برنامه ریزی و مدیریت بودجه هم شامل برنامه ریزی مالی، مدیریت وجه نقد، و مدیریت دارایی ها و تعهدات می شود. از جنبه طراحی نمودار حساب ها، مهمست بدانیم که اولاً دارایی ها و تعهدات باید چگونه طبقه بندی شوند. ثانیاً پول نقد و سایر دارایی های نقدی باید در چه سطح تجمعی مورد رصد قرار بگیرند.
در بخش دیگری از این نوشتار با مبحث هدف اطلاعات مدیریت آمده است: سازمان ها اغلب دو نوع هستند. سازمان هایی که بیشتر به امور اجرائی می پردازند. در مقابل سازمان هایی که بیشتر امور غیرمستقیم مربوط به اهداف اصلی و سیاستی را دنبال می کنند. هر یک از این ها ساختار مدیریت داخلی و نیازهای کسب وکاری خاصی دارند. سازمان های دسته اول ممکنست به اطلاعات جزئی تر و به روزتری نیاز داشته باشند. چون باید گزارش ها را جهت پشتیبانی از رصد دقیق هزینه، کنترل داخلی و تصمیم گیری هرروزه آماده کنند. ممکنست این گزارش ها و اطلاعات مختص این سازمان ها باشند و لازم نیست نمودار حساب های عمومی آنها را دنبال کند. اما آنها می توانند اطلاعات این چنینی را با کدهای حساب های جزئی خود ثبت کنند. اما کدها باید به کدهای سطح بالاتری که برای تلفیق داده های مالی و حساب داری استفاده می شوند متصل باشد.
تقوی در توضیح هدف گزارش دهی مالی پرکاربرد و گزارش دهی آماری تاکید کرده است: این مورد شامل تهیه صورت های مالی و گزارش های مبتنی بر استانداردهای حساب داری ملی یا بین المللی است. گزارش های مالی چند منظوره برای عرضه اطلاعات درباره ی نهاد گزارش دهنده به کاربران مختلف تهیه می شوند. کاربران می توانند نمایندگان مجلس، بخش عمومی و اعتباردهندگان و … باشند. این اطلاعات برای تصمیم گیری و ارزیابی تصمیمات درباب اختصاص و استفاده از منابع مفید هستند. این مورد به تقویت مسئولیت پذیری مدیران منابع عمومی در قبال کاربران منجر می شود. در گزارش دهی آماری گزارش های آماری مانند گزارش های (GFS) بمنظور تسهیل تحلیل و بررسی کلان اقتصادی، نظارت، مقایسه بین المللی و برای گزارش دهی به سازمان هایی بین المللی مانند صندوق بین المللی پول تولید می شوند.
در بخش دیگری از این نوشتار با عنوان قواعد و قدمهای کلیدی طراحی یک نمودار حساب به ۷ قاعده اصلی برای توسعه، پیاده سازی و نگهداری قابل شناسایی از نمودار حساب ها چون جامعیت، ریزدانگی کافی، یکتایی متقابل، پرهیز از اطناب، ثبات داخلی، چارچوب یکپارچه و قابلیت تغییر اندازه اشاره و تاکید شده است: طراحی نمودار حساب ها یکی از قدمهای اول راه اندازی سیستم های بودجه ریزی و حسابداری برای گزارشگری مالی است. نمودار حساب ها باید الزامات اطلاعاتی و گزارش گری همه ذی نفعان و کاربران را در نظر بگیرد. تعریف، استفاده و نگهداری (در طول زمان) از بخش های نمودار حساب ها ضرورت دارد. چون سبب تضمین یکپارچگی داده ها و مناسب بودن گزارش ها انتشار یافته می شود. نیازی نیست تا بخش های نمودار حساب ها محدود شوند اما نباید پیچیده هم باشن. بدین جهت یکپارچگی اولویت دارد.
تقوی در توضیح «جامعیت» به عنوان یکی از ۷ قاعده لازم برای توسعه، پیاده سازی و نگهداری قابل شناسایی از نمودارحساب ها آورده است: باید به اندازه کافی جامع باشد تا بتواند همه اطلاعات مورد نیاز و مرتبط را ثبت کند. لازم است تا نمودار حساب ها نه فقط چارچوب بودجه بلکه چارچوب حساب داری را هم منعکس کند. طبقه بندی های بودجه نباید با طبقه بندی های حساب داری متفاوت باشند. چون حسابداری و سیستم گزارشگری باید منبع اولیه اطلاعات مالی برای گزارش اجرای بودجه باشند. قاعده «ریزدانگی کافی» هم بدان معناست که بخش ها و زیربخش های نمودار حساب ها باید به شکلی طراحی شوند تا ترکیب های ممکن بسیاری را از اجزا داده فراهم آورند. در این صورت اهداف گزارشگری و کنترل تسهیل می شود. هر بخش باید دارای جزییات کافی برای برطرف نمودن نیازهای کنترل، حساب داری، مدیریت و گزارش دهی مربوط به ذینفعان مختلف باشد.
در این نوشتار درباره ی «یکتایی متقابل» به عنوان قاعده دیگری از ۷ قاعده لازم برای توسعه، پیاده سازی و نگهداری قابل شناسایی از نمودارحساب ها عنوان شده و آمده است: بخش های نمودار حساب ها باید مستقل از یکدیگر طراحی شوند. در ضمن نباید سبب سردرگمی در ثبت و گزارش تراکنش ها شود. پرهیز از اطناب هم یعنی اگر اطلاعات مرتبط به یک بخش مستقل از اطلاعات بخش های دیگر قابل دریافت باشد، به ایجاد آن بخش در نمودار حساب ها نیازی نیست. هنگامی که طبقه بندی های چندگانه وجود دارند، جست وجو برای یافتن روابط بین این طبقه بندی ها امری مفید می باشد. برای مثال، الزامات GFS از طبقه بندی اقتصادی قابل استخراج است. طبقه بندی وظایف دولت (COFOG) می تواند از طبقه بندی سازمانی یا برنامه ای استخراج شود.
تقوی در این نوشتار قاعده «ثبات داخلی» را این چنین توضیح داده است: منطق به کار رفته در ساختار سلسله مراتبی بخش های نمودار حساب ها باید دارای ثبات داخلی باشد. استفاده از سیستم و ساختار شناسه گذاری مناسب کمک می نماید تا نمودار کاربرپسند شود. در ضمن احتمال رخ دادن خطاهای شناسه گذاری کم می شود.
هم چنین درباره ی قاعده «چارچوب یکپارچه» آورده است: گاهی اوقات واحدهای حسابداری منحصر به فرد مجاز هستند تا بمنظور ثبت اطلاعاتشان در سطحی جزئی تر، در توسعه کدهای حساب داری مخصوص خود منعطف تر باشند. به هر حال لااقل باید اطمینان یافت که در سطح تجمعی از طبقه بندی حساب داری یکسانی استفاده شده و چارچوب نمودار حساب ها یکپارچه است. در این صورت سازگاری بین داده های حساب داری هم تضمین می شود.
در این نوشتار درباره ی قاعده «قابلیت تغییر اندازه» به عنوان آخرین قاعده هفت گانه خاطرنشان شده است: نمودار حساب ها باید بمنظور اضافه شدن و تغییرات اطلاعات در آینده تا حد ممکن منعطف باشد. فراهم کردن فضا برای رشد، تغییر و الزامات آتی گزارشگری کمک می نماید تا نمودار حساب ها برای زمانی طولانی و مادامی که محیط کسب وکار، الزامات نظارتی و نیازهای گزارش دهی درحال گسترش هستند مناسب باقی بماند. برنامه ریزی مناسب در طول مرحله توسعه می تواند به طراحی یک نمودار حساب های با محدوده ی باز جهت تطبیق با قوانین و الزامات آینده ی کسب وکار یاری رسان باشد.
تقوی درباره ی قدمهای کلیدی لازم برای طراحی یک نمودار حساب با اشاره به اینکه در کل ۷ گام اساسی جهت طراحی نمودار حساب لازم است در ادامه گام نخست، را «ارزیابی جامع نیازهای کسب وکار» دانسته و خاطرنشان کرده است: این مورد به ذی نفعان، کاربران، نیازهای آینده آن کسب وکار که در اینجا وضعیت نیازهای دولت می باشد اشاره دارد. همین طور به الزامات گزارشگری و تطبیق با اسناد یا استنداردهای ملی و بین المللی اشاره می کند.
در ادامه درباره ی گام دوم، با عنوان «ساختاربندی خصوصیت های داده و توسعه بخش های نمودار حساب ها» آمده است: سطح تراکنش هر بخش پائین ترین سطحی است که داده های واقعی باید در آن ثبت شوند. در حقیقت، تراکنش باید درون بانک داده سیستم اطلاعات مدیریت مالی یکپارچه ثبت گردد. با اینحال باید بین نمودار حساب ها و کد تراکنش تمایزی قائل شد. نمودار حساب ها ترکیبی ساختاری و البته سلسله مراتبی است که از مجموعه ی یکپارچه کدها در هر بخش تشکیل می شود. این بخش ها به طور منطقی طراحی شده اند. کد تراکنش (که گاهی در طراحی سیستم، بلوک کدگذاری نامیده می شود) تلفیقی از بخشهایی است که خصوصیت های متفاوت یک تراکنش یا تراز مالی را توضیح می دهد.
در بخش دیگر این نوشتار با عنوان «پیکربندی نمودار حساب ها در یک سیستم اطلاعات مدیریت مالی یکپارچه (IFMIS)» به عنوان گام سوم تاکید شده است: پیکربندی IFMIS محدود به واحد دفتر کل نمی گردد. طراحی نمودار حساب ها باید به تاثیر استفاده از سایر واحدهای IFMIS و دفاتر وابسته (یا فرعی) توجه کند. در گام چهارم، هم با مبحث دستورالعمل های پایه برای نمودار حساب های الکترونیک تاکید شده است: در این گام باید توجه کرد که برای ساختن یک نمودار حساب های جهانی یا یک دست، ساختاری برای شفافیت در واژگان به کار رفته باید رعایت شود که از حذف اطلاعات مفید یا ایجاد حساب مازاد ممانعت کند. نمودار حساب ها مبنایی برای شفافیت در بودجه و قوانین حسابداری و فرایندها شامل واژگان تخصصی استفاده شده در دولت فراهم می آورد. بعلاوه، واحدهای متفاوت نرم افزاری برای برآوردن نیازهای خاص عملکردی و هماهنگ با همان نمودار حساب های جهانی یا یک دست مهم هستند.
تقوی درباره ی گام پنجم، با عنوان «اصلاح قوانین پایه ای و چارچوب نظارتی (در صورت نیاز (» گفته است: بمنظور جلوگیری از ازهم گسیختگی ساختار نمودار حساب ها ضروریست تا چارچوب های نهادی، قانونی و فرآیندی روشنی وجود داشته باشد. نیاز است که نقش ها و مسئولیت های بازیگران مختلف را تعریف شود و پروسه اصلاح ساختار نمودار حساب ها مشخص شود و در طول زمان از ثبات کافی برخوردار باشد. در گام ششم، با عنوان انتقال داده ها هم از ایجاد یک دستورالعمل مشخص برای انتقال داده ها جهت حفظ و صدمه ندیدن آنها حکایت دارد.
در این نوشتار درباره ی گام پایانی با عنوان «ایجاد ظرفیت کاربران نمودار حساب ها و مدیریت تغییر» توضیح داده شده است: برای اینکه نمودار حساب ها اهداف خود برسد، باید همه کاربران در داخل دولت به اندازه کافی آموزش ببینند. آموزش نیروها هنگام معرفی هرگونه تغییر در روش ها و فرآیندها نیازی اساسی است. معرفی تغییرات نمودار حساب ها باید بصورت ارتباطی مؤثر با کارکنان مرتبط در کل دولت صورت گیرد. لازم است تا یک استراتژی مؤثر مدیریت تغییر بمنظور پیاده سازی نمودار حساب های جدید و اصلاح سیستم گزارش دهی و حساب داری ایجاد شود. چون تغییر عدم قطعیت می آورد و می تواند بصورت بالقوه سبب ایجاد تحریک و مقاومت شدیدی از جانب ذی نفعان کلیدی شوند. باید یک استراتژی مدیریت تغییر و توسعه موجود باشد تا لزوم تغییر و اهداف مورد نظر را شرح دهد.
تقوی در بخش جمع بندی با اشاره به اینکه با وجود آثار مثبت و فواید زیاد نمودار حساب ها، و ضعف پاسخگویی نهادهای دولتی و کسری بودجه زیاد، در ایران از این ابزار استفاده نمی گردد، درباره ی دلایل استفاده نشدن آن (نمودا حساب ها) در کشور خاطرنشان کرده است: یکی از دلایل آن استفاده نکردن از طبقه بندی های صحیح و باثبات در بودجه است. از دیگر دلایل آن استفاده از شناسه های نامناسب در بودجه و جمع آوری اطلاعات از دستگاهها است. در صورتیکه این موارد اصلاح گردد امکان استفاده بهتر از ابزار مدیریت مالی و نمودار حساب ها فراهم می شود. بدین جهت کنترل و مدیریت بودجه و پاسخگویی نهادها بیشتر می شود.
در تصویر زیر ارتباط نمودار حساب ها و طبقه بندی بودجه را مشاهده می کنید.
منبع: taximodern.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب